بهینه سازی مصرف گاز در کشور نیازمند هماهنگی و عزم ملی است

به گزارش پرشین خبر از روابط عمومی شرکت ملی گاز ایران؛ تلاش کرد تا سرمایه جوانی و دانش فنی‌اش را در این صنعت بزرگ با خود همراه کند تا در جای‌جای این صنعت عظیم با توانی مضاعف، اقداماتی را به ثمر برساند که بی‌نیازی کشور به دانش و تجهیزات بیگانگان را بیش از پیش، به معرض نمایش بگذارد.
سعید عقلی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران متولد ۱۳۵۵ لیسانس مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی اصفهان و فارغ‌التحصیل دبیرستان استعداد‌های درخشان یزد، از ریاست اداره گاز ناحیه زارچ کار خود را آغاز کرد و سمت‌های رئیس بهره‌برداری و تعمیرات، رئیس اندازه‌گیری و توزیع گاز، رئیس اجرای طرح‌ها، رئیس مهندسی و اجرای طرح‌ها، مدیرعاملی و نایب‌رئیسی هیأت‌مدیره شرکت گاز استان یزد را نیز در کارنامه درخشان کاری خود دارد.
سخنم را با او آغاز می‌کنم. ابتدا به‌ساکن با انتقادی شیرین از همکاران خبرنگارم (در خارج از شرکت ملی گاز ایران)، توجه مرا به این نکته جلب می‌کند که حرف نزده، نباید از جانب او گفته شود! که البته سخنی کاملاً درست و بجاست ولی بلافاصله باز هم لبخند، میهمان صورتش می‌شود تا یادآوری کند به‌رغم شرایط حساس کاری، باید همیشه خوش‌رویی و خوش‌صحبتی را پیشه کنی تا نتیجه دلخواه را از بحث پیش رو بگیری!
باور راسخ دارد که با تعامل با صنعتگران و تولیدکنندگان در بخش‌های مختلف، می‌توان آنها را ترغیب به درست مصرف کردن گاز، این ماده حیاتی کرد تا هم کشور به لحاظ تولید عقب نماند و هم دیگر بخش‌ها از این بهینه‌سازی منتفع شوند.
امیدوار است بتواند از تجربیاتی که طی این سال‌ها کسب کرده، در این حوزه مدیریتی به خوبی استفاده کند. تلاش دارد تا با ترویج بهینه‌سازی و ترغیب دیگران به درست مصرف کردن، شرایط بهتری را برای جامعه‌ای که خود، عضوی از آن است، فراهم سازد.

گپ و گفتی صمیمی با مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران را با هم پی می‌گیریم.
آقای مهندس! به‌عنوان نخستین پرسش، سال گذشته در مجموع چه میزان گاز در کشور مصرف شد؟
طی سال ۱۴۰۲، به‌طور متوسط روزانه ۷۵۴ میلیون مترمکعب و در مجموع بیش از ۲۷۵ میلیارد مترمکعب گاز شیرین به خطوط سراسری تزریق و پس از توزیع، مورد استفاده بخش‌های مختلف قرار گرفت که این میزان، حاکی از رشد ۱.۴ درصدی در این بخش نسبت به سال گذشته است.
برای درک بهتر اهمیت این خدمت‌رسانی، باید به این نکته توجه داشت که در قرارداد صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا مقرر شده که تا سال ۲۰۳۰، حدود ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز تحویل شود. مقایسه میزان تولید فعلی ما با چشم‌انداز صادراتی جمهوری آذربایجان به اروپا طی ۶ سال آینده، نشان‌دهنده حجم بزرگ کار در صنعت گاز کشور است.

بخش صنایع و نیروگاهی کشور سال گذشته چه میزان گاز دریافت کردند؟
بخش نیروگاهی با ۱۱ درصد افزایش تحویل گاز در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱، بالغ بر ۷۹ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرد. این افزایش حجم تحویل گاز به نیروگاه‌ها سبب شد تا این بخش نسبت به سال ۱۴۰۱، حدود ۱۰ درصد سوخت مایع کمتری مصرف کند که به نوبه خود، به بهبود کیفیت محیط زیست کشور کمک شایانی کرده است.
میزان مصرف بخش صنایع فوق عمده شامل پتروشیمی‌ها، کارخانه‌های فولادی بزرگ، صنایع سیمان، پالایشگاه‌ها، صنایع مس و آلومینیوم نیز در سال گذشته، بالغ بر ۵۰.۷ میلیارد مترمکعب ثبت شده که این عدد نیز حاکی از رشد ۶ درصدی میزان گاز تحویلی به این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
به عبارتی، بخش نیروگاهی و صنایع عمده کشور در سال گذشته بیش از ۴۷ درصد از مجموع گاز تولیدی را مصرف کرده‌اند.

این آمار، به منزله این است که بخش خانگی، تجاری و عمومی ۵۳ درصد از گاز تولیدی کشور را مصرف می‌کنند؟
خیر؛ مصرف بخش خانگی، تجاری و عمومی در سال گذشته ۱۱۹ میلیارد مترمکعب ثبت شده که با توجه به افزایش نسبی دما نسبت به سال ۱۴۰۱، حدود ۳ درصد کاهش داشته؛ به این ترتیب، مصرف این بخش کمتر از ۴۴ درصد بوده است.

یعنی مابقی این گاز به تعهدات صادراتی شرکت ملی گاز ایران در سال گذشته اختصاص یافته؟ چند درصد؟
همانطور که مطلع هستید قرارداد‌های صادرات گاز به این نحو تنظیم شده که در بازه‌های مختلف زمانی سال و با در اولویت قراردادن تأمین نیاز داخل کشور، این میزان متفاوت باشد. به این نحو که در زمستان با توجه ضرورت تأمین گرمایش منازل و تأمین انرژی بخش خانگی، صادرات گاز در حداقل ممکن خواهد بود. با این حال، چشم‌انداز صادرات گاز کشور مثبت است.

پس باقی‌مانده تولیدات در کدام بخش‌ها مصرف می‌شود؟
همان‌طور که گفته شد، بخشی از گاز تولیدی طبق تعهدات صادراتی صادر می‌شود و مابقی گاز شیرین تولیدی، صرف تزریق به میادین گازی برای ذخیره‌سازی و میادین نفتی برای افزایش تولید نفت می‌شود. مطابق آمار ارائه‌شده، سال گذشته نیز نسبت به سال ۱۴۰۱، حدود ۱۳ درصد در بخش تزریق گاز به میادین ذخیره‌سازی گاز و ۶۳ درصد تزریق گاز به میادین نفتی افزایش داشته است.
نکته قابل توجه این‌که علی‌رغم جابجایی گاز در خطوط انتقال و با تدابیر اندیشیده‌شده، میزان سوخت مورد نیاز (سوخت دهی) ایستگاه‌های تقویت فشار، ۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است.
بعضاً گلایه‌هایی از برخی صنایع و پتروشیمی‌ها درباره کاهش سهمیه در زمستان شنیده می‌شود، آنها استدلال می‌کنند که در دوره گرم سال به دلیل کاهش مصرف بخش خانگی و تجاری، طبیعی است که گاز بیشتری تحویل بگیرند، اما لازم است که در زمستان نیز گاز موردنیازشان تأمین شود. نظر شما در این باره چیست؟
اولاً مطابق آماری که ارائه شد در سال گذشته صنایع عمده ما حداقل در مجموع ۳ درصد بیشتر از بخش خانگی و تجاری گاز دریافت کرده‌اند. نکته جالب توجه این‌که افزایش میزان گاز تحویلی به بخش صنعت و نیروگاهی محدود به دوره گرم سال نبوده است.
گفتنی است که فقط در ۴ ماه پایانی سال ۱۴۰۲ یعنی در دوره سرد سال، بخش فولاد بیش از ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت کرده که به نسبت سال ۱۴۰۱، حدود ۱۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
همچنین پتروشیمی‌ها در ۴ ماه پایانی سال بیش از ۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت کردند که این عدد هم به منزله افزایش ۱۲ درصدی گاز تحویلی به این بخش در بازه زمانی ۴ ماه پایانی سال ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ است.
واقعیت این است که این بخش‌ها در زمینه تأمین سوخت دوم آن‌طور که باید پرتلاش و جدی عمل نمی‌کنند و توقع دارند که در تمام ایام سال، این خوراک ارزان را با سوبسید در اختیار داشته باشند. این در حالی است که اولویت شرکت ملی گاز ایران در دوره سرد سال تأمین گاز بخش خانگی و تجاری است و شرکت در دوره سرد سال تعهدی برای تأمین خوراک پتروشیمی‌ها یا سوخت مورد نیاز کارخانه‌ها ندارد.

وضعیت گاز تحویلی به بخش نیروگاهی در دوره زمانی ۴ ماه پایانی سال چطور بود؟
در این بخش در دوره زمانی ۴ ماه پایانی سال، بیشتر از ۱۵ میلیارد مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها تحویل شد که حاکی از رشد ۲ درصدی گاز تحویلی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ است.

بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در زمستان سال گذشته چه میزان گاز مصرف کرده‌اند؟
این بخش در این بازه زمانی، ۶۳ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرده که ۳ میلیارد مترمکعب کمتر از زمستان سال ۱۴۰۱ بوده و معادل ۳.۸ درصد کاهش را نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد.
البته بخش اعظمی از این کاهش مصرف، متأثر از افزایش دمای هوا نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ است و برای محاسبات دقیق و درک رفتار مشترکین خانگی در زمینه مصرف گاز در زمستان سال ۱۴۰۲، باید این تناسب را نیز در نظر گرفت.

به عنوان مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، مسئولیت راهبری شبکه گاز کشور برعهده شماست. با توجه به گستردگی و پیچیدگی شبکه خطوط انتقال گاز و جایگاه بی‌بدیل گاز طبیعی در سبد انرژی کشور که هر ساله نیز نیاز بخش‌های مختلف به آن بیشتر می‌شود، شرکت ملی گاز ایران چطور توانسته مأموریت تأمین انرژی مورد نیاز بخش‌های مختلف را به خصوص در دوره سرد سال با موفقیت به انجام برساند؟
همانطور که اشاره کردید، سهم گازطبیعی در سبد انرژی کشور بیشتر از ۷۵ درصد است و این نیاز، هر ساله افزایش پیدا می‌کند. طبیعتاً تأمین این نیاز، کار ساده‌ای نیست و بعد از لطف خداوند متعال، نشان‌دهنده سطح بالا و کیفی تخصص، دانش و تجربه سرمایه انسانی در صنعت گاز است.
به‌عنوان مثال، میزان بهره‌وری ایستگاه‌های تقویت فشار با برنامه‌ریزی دقیق افزایش یافت؛ به‌نحوی که هم سوخت کمتری در این بخش مصرف شد و هم حجم بیشتری از گاز جابجا.
در کنار این موارد، صنعت گاز توانست علی‌رغم همه مشکلات و سختی‌ها مثل اقدامات خرابکارانه و سرمای شدید در انتهای زمستان، با انجام اقداماتی نظیر؛ مقابله جدی با مصرف‌کنندگان غیربهینه گاز، استفاده از تجهیزات به‌روز اندازه‌گیری و پیش‌بینی مصرف، تشکیل جلسه کارگروه تأمین پایدار سوخت زمستانی با حضور نمایندگان بخش‌های مختلف تولیدکننده و مصرف‌کننده گاز در بالادست و پایین‌دست و ایجاد هماهنگی میان آنها، با موفقیت، مأموریت گازرسانی به بخش‌های مختلف در زمستان را به سرانجام برساند.

به‌عنوان آخرین پرسش، آقای مهندس! آیا درخصوص مقابله جدی با مصرف‌کنندگان غیربهینه گاز در بخش صنعتی، مثال مشخصی وجود دارد؟
بله! یکی از مهم‌ترین موارد، کوره‌های آجر و آهک سنتی بودند که در سال ۱۴۰۲ گاز این کوره‌ها قطع و در عوض گاز بیشتری به کوره‌های آجری تونلی و آهک صنعتی که بهره‌وری بالاتری دارند، تحویل شد. نکته مهم این‌که در سنوات قبل، تعرفه گازب‌های واحد‌های صنعتی بیشتر از تعرفه گازب‌هایی بود که کوره‌های قدیمی و سنتی باید برمبنای آن قبض گاز مصرفی را پرداخت می‌کردند.
همین عامل، انگیزه سرمایه‌گذار برای تغییر کوره از سنتی به تونلی را از بین برده بود؛ ضمن این‌که هدررفت گاز در کوره‌های سنتی، شاید تا ۵۰ درصد هم می‌رسید. اقدام ما سبب شد تا کوره‌های سنتی در زمستان تعطیل شود، اما با تولید بهره‌ور در کوره‌های تونلی، آجر بیشتری تولید شد. اگر مالکان کوره‌های سنتی به سمت بهره‌ور کردن واحد خود نروند، امسال نیز همانند سال گذشته، این وضعیت حکمفرما خواهد بود.
اقدام فراگیر بعد، در زمینه مقابله با تولیدکنندگان برق، یعنی (CHP)‌ها بود که موظف بودند طبق قانون اصلاح الگوی مصرف، نسبت به ایجاد بخش‌های تولید حرارت، همزمان با تولید برق اقدام کنند، ولی در این زمینه کوتاهی کردند. این بخش‌ها نیز مطابق قرارداد از استفاده از گاز طبیعی منع شدند و تا زمانی که نسبت به اصلاح وضعیت خود اقدامی نکنند، مطابق قانون حق استفاده از گاز طبیعی را نخواهند داشت.
اگر این طرح‌ها اجرایی شود، گرمای تولید شده همزمان با تولید برق، می‌تواند منجر به تولید آب گرم مورد استفاده بخش‌های مختلف برای گرمایش منازل، واحد‌های صنعتی، دامداری‌ها و گلخانه‌ها تا فاصله ۱۰ کیلومتری واحد تولید برق شود.
طبق قرارداد، چون در این واحد‌ها فقط تولید برق صورت گرفت، تنها ۸ ماه گاز دریافت کردند، اما اگر وارد مبحث تولید گرما شوند که در فرآیند اجرای تفاهم‌نامه آن هستیم، می‌توانند در تمام ایام سال، گاز دریافت کنند.
در حال حاضر عدم بهره‌وری این بخش‌ها سبب شده تا این واحد‌ها با دریافت گازوئیل رایگان (سوخت مایع) که هر لیتر آن در بازار ۷۰ سنت است، بیش از ۹ میلیارد دلار ضرر به خزانه کشور وارد کنند که ضرر سنگینی است.