طلای خاکستری؛ راه نجات ایران از بحران آبی

به گزارش پرشین خبر؛ در کنار توجه به اقتصاد آب و اعمال روش‌های بهینه‌سازی مصرف، یکی از راهکار‌های مناسب برای کاهش تنش آبی در کشور، بازگردانی آب (بازچرخانی آب) به چرخه مصرف است.

فاضلاب‌ها در کنار اینکه یکی از عوامل آلودگی محیط‌ زیست هستند که باید آنها را جمع‌آوری کرد و از شهر‌ها بیرون آورد، در سطح جهان، کاربرد دوباره فاضلاب‌ها به علت نیاز روزافزون به آب، روزبه‌روز بیشتر موردتوجه قرار می‌گیرد.

گرچه مصرف‌های آشامیدنی پساب‌ها به علت اقتصادی و روانی هنوز در جهان جنبه گسترده و عملی به خود نگرفته، اما استفاده دوباره از فاضلاب‌های تصفیه‌ شده و فرستادن آن در شبکه شهری برای آبیاری فضا‌های سبز و مصرف‌های صنعتی از سال ۱۹۲۸ در آریزونای آمریکا شروع شد و روزبه‌روز در نقاط بیشتری از جهان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در همین خصوص، روز گذشته در همایش «پساب و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس انرژی» که با حضور مدیران شرکت آبفای تهران، وزارت نیرو و کارگزاری‌های بورس برگزار شد، سخنرانان از لزوم توجه دولت به نقش کمک‌کننده تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد آب در طراحی استراتژی برای پایداری آب در کشور سخن گفتند.

الزامات قانونی سفت‌وسخت برنامه هفتم 
برنامه هفتم توسعه ازجمله اسناد بالادستی است که دولت را مکلف کرده آب موردنیاز صنایع آب‌بر از آب‌های نامتعارف تأمین کند. براساس بند «ت» ماده (۳۸)، وزارت نیرو مکلف شده در سال اول اجرای این قانون با رعایت مباحث مربوط به بیلان منابع آب و در راستای تعادل بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی، بازار مبادله آب‌های غیرمتعارف را با حفظ کاربری آب و جلوگیری از آلودگی و تخریب خاک ایجاد نموده و برای تشویق سرمایه‌گذاران، حمایت‌های لازم را صورت دهد.

در بند «ب» از ماده ۳۹ برنامه هفتم پیشرفت هم آمده است به‌منظور اصلاح الگوی مصرف بهینه آب و ارتقای بهره‌وری، «آب موردنیاز صنایع آب‌بر به جز صنایع غذایی، بهداشتی و آشامیدنی از آب نامتعارف (از جمله پساب و آب دریا) تأمین می‌شود.» 

همچنین در بند «ث» برنامه هفتم نیز وزارت نیرو مکلف شده با همکاری وزارتخانه‌های صمت و نفت و سازمان حفاظت محیط‌ زیست به‌منظور کاهش آب مصرفی بخش صنعت و معدن، ظرف سه ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون، نسبت به بازتخصیص آب مصرفی صنایع بزرگ آب‌بر در سراسر کشور و ابلاغ زمان‌بندی تأمین آب جایگزین با اولویت منابع آبی نامتعارف اقدام نماید.

پساب به کمک شرکت‌های بورسی می‌آید 
۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۳، علی نقوی مدیرعامل بورس انرژی ایران، خبر داد یک میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب آب بازچرخانی شده در نخستین روز عرضه پساب در بورس معامله شد. روز گذشته نیز مدیرعامل بورس انرژی در همایش «پساب و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس انرژی» با اشاره به پذیرش یک محصول جدید به نام جامدات زیستی در هفته گذشته گفت: «دومین عرضه پساب امروز انجام شد و امیدواریم این محصول هم به توسعه صنایع دیگر کمک کند.»

وی ادامه داد: «در بازار سرمایه، صنایع مختلف فولادی و پالایشی وجود دارند که ملزم به استفاده از آب‌های نامتعارف هستند و متأسفانه هنوز به اهمیت حامل‌های انرژی از منظر اقتصادی پی نبرده‌ایم که این امر باعث شده برخی صنایع، به‌ویژه آنهایی که دور از منابع آبی قرار دارند، با مشکلات جدی کم‌آبی مواجه شوند.»

در این رویداد، عباسعلی مصرزاده، مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران خاطرنشان کرد: «نخستین عرضه پساب به میزان ۱.۸ میلیون مترمکعب در سال و به مدت ۱۵ سال به شرکت سیمان تهران واگذار می‌شود.» وی گفت: «هم‌اکنون این امکان وجود دارد که در صورت وجود متقاضی، تا ۱۰۰ میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌خانه‌ها تحویل شود.»

ظرفیت بازگردانی آب به‌اندازه ۵۸ درصد آب شرب 
براساس گزارش شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور، پتانسیل سالانه فاضلاب قابل جمع‌آوری در کشور حدود ۳۶۰۰ میلیون مترمکعب است. باتوجه‌به فروش ۶۱۵۷ میلیون مترمکعب آب در سال ۱۴۰۲ توسط شرکت آب‌وفاضلاب کشور (فروش آب خانگی و غیر خانگی در شهر‌ها و روستاها)، فاضلاب قابل جمع‌آوری در کشور معادل ۵۸ درصد کل آب شرب فروخته شده در سال ۱۴۰۲ است.

نکته قابل‌تأمل اینکه از کل پتانسیل ۳۶۰۰ میلیون مترمکعبی فاضلاب قابل جمع‌آوری در کشور، در حال حاضر ۴۴ درصد از این پساب بدون درآمد است، ۴۵ درصد نیازمند سرمایه‌گذاری است، ۹ درصد از کل پساب معادل ۳۱۴ میلیون مترمکعب واگذار شده و ۲ درصد نیز در حال واگذاری و مذاکره است.

تنها ۲ درصد از نیاز بخش صنعت با پساب تأمین می‌شود 
براساس گزارش شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور، تا پایان سال ۱۴۰۲، ۵۱ درصد از پساب‌ها در کشور وارد استفاده‌های بخش کشاورزی می‌شود، ۳۷.۳ درصد از آن وارد آب‌های سطحی شده، ۶ درصد در بخش فضای سبز و ۵ درصد نیز در بخش صنعت (۸۷ میلیون مترمکعب) به مصرف می‌رسد.

داده‌های شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور نشان می‌دهد تأمین ۸۷ میلیون مترمکعب آبی مصرفی بخش صنعت از پساب‌ها معادل تنها ۲ درصد از نیاز آبی این بخش اقتصادی در سال ۱۴۰۳ است. 

براساس این گزارش، از ۳۷۰۰ میلیون مترمکعب منابع آبی متعارف و نامتعارف مصرفی بخش صنعت در سال ۱۴۰۳، حدود ۴۳ درصد از آن از طریق آب‌های سطحی تأمین شده، ۳۸ درصد با آب‌های زیرزمینی، ۱۷ درصد با آب دریا و درنهایت تنها ۲ درصد از آن از طریق پساب‌ها تأمین می‌شود. 

سهم ناچیز پساب در تأمین آب صنایع در حالی است که براساس تکالیف ماده ۳۸ و ۳۹ برنامه هفتم، در طول اجرای این برنامه، اغلب صنایع آب‌بر به جز صنایع غذایی، بهداشتی و آشامیدنی، باید منابع آبی موردنیاز خود را از آب نامتعارف (از جمله پساب و آب دریا) تأمین کنند. 

طبق برنامه هفتم، از ۴۵۰۰ میلیون مترمکعب نیاز آبی صنایع در طول برنامه هفتم، ۲۰ درصد از آن معادل ۹۰۰ میلیون مترمکعب باید از طریق پساب‌ها، ۲۰ درصد از آب دریا، ۱۱ درصد از جابه‌جایی بخش کشاورزی، ۲۹ درصد از آب‌های سطحی و ۲۰ درصد مابقی نیز از آب‌های زیرزمینی تأمین شود.